Lion in the afternoon sun

Daar stonden we dan, zaterdagochtend om 04.00 uur, met ingepakte weekendtassen en m'n voetbal onder de arm. Klaar voor de trip naar Mikumi National Park! Hemelsbreed is het nog geen negentig kilometer, maar dankzij de hobbelwegen en de bergachtige omgeving duurt het toch een kleine vier uur voordat je er bent. Na het betalen reden we met onze chauffeur/gids Santiago naar campsite no. 2, waar we tentjes opbouwden om de nacht in door te brengen. Maar eerst een snel ontbijt en... safari!

Het was een prachtige dag, de zon klom steeds hoger, en we zagen de eerste olifanten, zebra's en antilopen al bij binnenkomst in het park. Giraffen staarden ons allemaal aan, buffels herkouwden hun gras, antilopen schopten hun poten in de lucht en olifanten wapperden met hun oren. Nijlpaarden lieten scheten zodat de krokodil op afstand bleef, en bavianen lieten hun rode billen zien. Santiago wist precies wanneer en waar we moesten zijn. Zo zijn we aan het eind van de middag zelfs binnen tien meter afstand van een groepje leeuwen gekomen.

Eenmaal terug in het kamp maakten de dames pakketjes aardappel, paprika, ui en gember in aluminiumfolie om in het vuur te verwarmen. Ondertussen kwam een groep olifanten met jongen op zo'n 25 meter van ons tentenkamp langs. Daarbij stopte er één nog even zijn slurf in het toilet. De ondergaande zon en de indrukwekkende verschijning van de majestueuze dieren maakten het prachtige moment compleet.

Ook 's nachts is er genoeg te horen terwijl je in je tentje ligt. Krekels, vogels en het geknor van een groep buffels verderop bijvoorbeeld. Toen Maarten midden in de nacht naar de wc wilde gaan hield ik hem slaapdronken tegen: het gegrom klonk opeens wel heel dichtbij. Echter, het bleek een snurkende Santiago te zijn! Na nog een dag rondscheuren in Mikumi kwamen we uiteindelijk uitgeput terug in Ifakara.

Zo begonnen we minder uitgerust dan normaal aan een drukke week. Er stonden namelijk drie reanimatiecursussen op het programma. Op maandag gaven we de interns les, op woensdag en donderdag de verpleging van de verloskamer en de neonatale afdeling. Het huidige protocol voor reanimatie van pasgeborenen was ernstig verouderd. Daarnaast was het niet gericht op de faciliteiten van dit ziekenhuis. Daarom hebben Jonneke en ik een nieuw stroomdiagram gemaakt, wat door Rashid in het Swahili is vertaald.

Ik was onder de indruk van het enthousiasme, de leergierigheid en de dankbaarheid voor het onderwijs. In Nederland worden we doodgegooid met onderwijs, maar hier hadden sommigen al jaren geen les meer gehad. Anderen hadden alleen ooit de verouderde theorie geleerd. De door ons getoonde nieuwe technieken werden snel opgepakt. Het was dus een groot succes, waarbij op het eind het certificaat door elke deelnemer met een buiging in ontvangst werd genomen. De positieve sfeer zorgde elke keer voor een enorm trots gevoel. Ons project loopt, en goed ook! Nu nog een copyshop vinden om de flowchart te vergroten, zodat we ze aan de muur van de verloskamer en neonatal ward kunnen ophangen. Op die manier heeft ons project hopelijk nog wat blijvende waarde!

Lara is deze week lekker actief geweest met operaties, zodat Jonneke en ik ook twee keer ter plaatse waren om het kind op te vangen. Normaal gebeurt dit hier in de afwezigheid van een kinderarts, wat in onze ogen heel vreemd is. De kleintjes deden het gelukkig goed. Eén moeder kreeg een algehele verdoving en was dus nog onder zeil, waardoor het kind na geboorte hongerig achterbleef. Terwijl Jonneke de ontroostbare baby suste liep ik naar de neonatal ward, op zoek naar wat artificiële melk. Een hele lieve moeder wilde zelfs wel wat eigen borstvoeding afstaan, zodat ik uiteindelijk met een half bekertje maziwa terugkwam. Terwijl de kleine de melk gulzig naar binnen slurpte en daarna in slaap viel, smolten wij.

Het was een fantastische week.

David's Matching Mood Music:
- Blaudzun - Elephants
- Of Monsters And Men - King And Lionheart
- Bob Marley & The Wailers - Buffalo Soldier

Foto 1 en 2: Olifanten bij ons kamp
Foto 3: Galopperende giraffe
Foto 4: Leeuwen in de schaduw
Foto 5: Klaar voor de opvang bij de keizersnede
Foto 6 en 7: Verpleging druk met reanimatie-oefening, met daarnaast ons stroomdiagram
Foto 8: V.l.n.r. Duitse kinderarts Brigit, Jonneke en ik bij de reanimatiecursus.

De fru, de stroom en de bruiloft

"David, do you have the fru?". Ik kijk vragend omhoog. "Do you have the fru?" "Do I have the what?" "The fru, a running nose." "Ooohh the flu! Yes!". Ik ben erg verkouden. Maar het gaat om iets anders: ze draaien hier namelijk om een of andere reden de L en de R om, zodat 'flu' dus 'fru' wordt, en 'malaria' wordt 'maralia'. Daarnaast voegen ze aan het eind van Engelse woorden vaak een i-klank toe, zodat als iemand bloed nodig heeft, de patiënt een 'bloody transfusion' krijgt. Denk daar een Brits accent bij en je hebt een grap die voorlopig nog wel leuk blijft.

Afgelopen zaterdag zijn we naar de bruiloft van Nestory geweest. Hij is ons contactpersoon en hoofd van de PR-afdeling van het ziekenhuis. Het werd een avond waarbij we het overgrote deel met open mond hebben zitten kijken wat er zich voor onze ogen afspeelde. Voor uitgebreide verslagen verwijs ik naar Lara's en Jonneke's blogs. In ieder geval viel op dat zowel het bruidspaar als de rest van de familie weinig lachten. Later hoorden we dat het ongepast is om te lachen op je bruiloft, want het is nou eenmaal 'serious business'. In ieder geval vergaapte ik me aan de glitterende kerstverlichting, de roze doeken, het lopend buffet (inclusief eten met de handen) en de aanwezigheid van 500 gasten! Ik kon alleen maar denken aan een uit de kluiten gegroeide Efteling-attractie, maar dan niet zo attractief.

En omdat de stroom aan cadeaus nog niet gestopt was, zijn we rond half 2 teruggegaan naar ons guest house. Om half zes weer even uit bed om Mirra en Robin uit te zwaaien: hun onderzoek zit erop en ze rusten nog even uit op Zanzibar voordat ze terugkeren naar Nederland. We missen jullie al!

Omdat een automobilist besloot tegen een elektriciteitspaal te rijden, hebben we ruim vier dagen geen stroom gehad. Onze vriendelijke Oostenrijkse buren hebben een generator, en gelukkig kon ons complex meeliften op hun stroomvoorziening. Het is natuurlijk een luxeprobleem, maar in het ziekenhuis is het toch wel prettig om een opgeladen telefoon te hebben. Daarnaast waren er deze week twee nationale feestdagen, zodat er niets gerepareerd werd (en sommige labtesten ook niet uitgevoerd konden worden). Zoals onze buurvrouw al zei: "The Africans have the time, the Europeans have the watch."

Toch geldt dit vaak niet voor onze patiëntpopulatie. Een relatief groot aantal van de kinderen is geen ruime levensduur toebedeeld. Dinsdag ben ik vanwege 'the fru' thuisgebleven en heb ik ons stroomdiagram voor neonatale reanimatie verder afgemaakt. Ondertussen vocht de rest van onze groep, uitgebreid met Maarten uit Leiden (gynaecologie) en Lizzy uit Duitsland (kindergeneeskunde), verbaal verder in de verloskamer. Om te zorgen dat het personeel op één lijn komt wat betreft reanimaties, gaan Jonneke en ik vanaf maandag een aantal middagen cursussen geven. We beginnen maandag met de interns (de zesdejaars) en later in de week zijn de zusters van de verloskamer en neonatale unit aan de beurt. Dit project geeft ons steeds weer de kracht om situaties als die van deze ochtend te boven te komen.

Na het ochtendrapport bleek een van de kinderen op de afdeling namelijk erg achteruit te gaan. Ze werd beademd door de kinderarts maar bleek ook een dalende hartslag te hebben. Door borstcompressies (inclusief de gedachte: "Daar gaan we weer...") en het geven van adrenaline liep de hartslag weer wat op. Maar uiteindelijk was dit niet voldoende en hebben we na tien minuten de poging gestaakt. Het leek nog wel een relatief rustige week te worden. En eindelijk kwam mijn verdriet van alle situaties van de afgelopen tijd er eens uit. Ik voelde me steeds wel erg verslagen en leeg als er weer een kind overleed, maar echt verdrietig kon ik maar niet zijn. Misschien was ik wel bang, na vijf weken in dit ziekenhuis, nu al emotioneel afgevlakt te zijn. Daarom gaf de 'waterval' op mijn gezicht me een heel dubbel gevoel: ik was heel verdrietig en heel blij tegelijk. Hoe gek het ook klinkt.

Terug naar de positieve dingen. Afgelopen maandag was er een voetbalwedstrijd op het naast ons complex gelegen voetbalveld. Tussen de zo'n 200 toeschouwers waren Lara, Maarten en ik natuurlijk een bijzondere verschijning, dus hadden we al snel tien (hele drukke) kinderen om ons heen. Foto's volgen! Leuk feit: omdat de wedstrijdbal al snel ergens over een hek verdween, is bijna de hele wedstrijd gespeeld met mijn voetbal.

Ook stelde ik, na een verhitte ochtenddiscussie tussen de dienstdoende intern en kinderartsen, voor om de kritieke patiënten 's middags over te dragen zodat iedereen weet welke patiënten nog een keer gezien moeten worden. Iets wat bij ons heel logisch is, maar wat hier gewoon niet gebeurt. Toen ik vanmiddag dr. Praygod een lijstje met zijn kritieke patiënten uit zijn zak zag halen, werd ik even heel trots en blij van binnen. Daarvoor hadden Jonneke en ik nog een baby opgevangen in de verloskamer. Dankzij een tijdig telefoontje van Lara stonden we op tijd paraat en verliep de opvang heel soepel. De kleine had wat hulp van ons nodig maar deed het daarna goed. High five! Op veel momenten, maar met name dan, besef ik me steeds weer hoe bijzonder het is om hier met Lara en Jonneke dit enorme avontuur aan te gaan. Wat een hecht team zijn we toch geworden!

Op deze manier konden we toch met een redelijk positief gevoel het ziekenhuis verlaten. Bij een lokale copyshop is ons stroomschema gekopieerd. 'The fru' wordt al wat minder, ik heb een fantastisch Tanzaniaans voetbalshirt en morgen gaan we twee dagen op safari naar Mikumi National Park. Overnachting in tentjes in het base camp, zelf koken op een vuurtje en dieren spotten rond zonsopgang. Even lekker er tussenuit!

David's Matching Mood Music:
- Fleet Foxes - The Shrine / An Argument
- Deep Sea Arcade - Girls
- Coldplay - Every Teardrop Is A Waterfall

Foto 1: Vrijdagochtend: het succes na het verdriet
Foto 2: Het ziekenhuis gezien vanaf de administratie, het enige gebouw met een eerste verdieping
Foto 3: Gangen van het ziekenhuis
Foto 4: De aankondiging voor onze reanimatiecursus
Foto 5: Een erg leuke, lokale weverij

Een maand van huis

Vandaag zijn we precies een maand van huis. Het Afrikaanse continent, met de warme zon, prachtige natuur en heftige indrukken in het ziekenhuis heeft ons in deze korte tijd al veel belevenissen gebracht.

Het (letterlijke) hoogtepunt van afgelopen week: het mooiste uitzicht wat ik ooit heb gezien. Het bevindt zich in Udzungwa Mountain Park. Zo'n anderhalf uur stuiteren in een krakend busje en je bent er. Er zijn meerdere routes door het park, inclusief overnachtingen, maar wij kozen voor de tocht van zo'n vier uur richting een enorme waterval. De tocht naar boven, onder begeleiding van een gids die vertelde over de medicinale krachten van verschillende bomen, was geen makkelijke.

Maar uiteindelijk waren we daar dan: bovenop de 230 meter hoge waterval op een stenen plateau, met een uitgestrekt Afrika aan onze voeten. Overal zagen we dorpjes, wegen, suikerplantages en grote vlaktes, gedeeltelijk bedekt door de schaduw van langzaam langsschuivende wolken. We werden er stil van. We hebben daar ook geluncht, nadat we een stukje hoger op de berg bij een andere waterval hadden gezwommen. Onder deze ook niet lullige 70 meter hoge waterval was een poel met niet al te hard stromend water. Het was wat koud en de wind- en waterkracht maakten het ons moeilijk om dicht bij de waterval te komen. Maar het moment dat het natuurgeweld zich op mijn schouders stortte was op z'n minst memorabel.

Deze zondagtrip gaf ons weer energie en moed voor een nieuwe week in de neonatal ward. Maandag was ook Jonneke's verjaardag, welke we vierden met ballonnen, friet en pannenkoeken met kaarsjes. Helaas had ze ergens een nare hoest opgelopen, dus waren de nieuwe intern dr. Praygod (ja, echt) en ik de enigen die de ronde konden doen. Het ging redelijk met de inmiddels 25 aanwezige baby's. Helaas is een relatief groot aantal van hen erg ziek, en zijn er bijna elke dag wel sterfgevallen.

De vervelendste hiervan vond woensdagmiddag plaats. Jonneke was 's middags nog in het ziekenhuis en belde Lara om om hulp te vragen. Ze bleek al een uur een baby in de hot room aan het beademen te zijn en de aanwezige kinderarts ging na een tijdje naar een vergadering. De intern had nog niet geluncht en was ook al bijna de deur uit. Lara nam de beademing over zodat Jonneke even kon afkoelen. Op dat moment zag ik dat de baby ernaast ook beademing nodig had. En zo stonden we daar, met z'n drieën, te beademen en de hartslag te controleren. De tweede baby ademde na twintig minuten weer zelf. Maar de andere, waarvan bleek dat hij al drie uur beademd werd, wilde maar niet. We hebben ons toen goed afgevraagd wat nou het beste voor het kind zou zijn. De hartslag zakte en het kind kleurde niet bij. We hebben toen zelf de beslissing moeten maken om te stoppen met de beademing. In Nederland zouden we het kind dan aan de ouders geven, zodat ze nog een kans hebben om afscheid te nemen. De moeder, welke in de kamer ernaast zat, zou volgens de verpleegkundige echter 'niet sterk genoeg' zijn, waardoor het hier vaak gebeurt dat het kind alleen in het bedbakje overlijdt.

Mijn Swahili was op dat moment niet toereikend genoeg was om het zelf aan de moeder te vragen. Ik had namelijk de indruk dat het helemaal niet aan haar was gevraagd. Ik voelde me enorm machteloos. Tegelijk lag het kind te sterven. Lara heeft hem opgepakt en een tijd heel lief toegesproken. Uiteindelijk is het kind in onze armen overleden. In ieder geval heeft het, voor ons gevoel, nog de nodige (Westerse) liefde gekregen.

We stemden ons maar wat vrolijker met de gedachte dat het kind nu op het stenen plateau boven de waterval zat, samen met allerlei bekende overleden personen. De volgende ochtend haalden we de malaria-testuitslagen op. Ik was blij dat geen van de testen malariaparasieten aantoonde, maar toen bleek dat een van de uitslagen van de tweede beademde baby was, en dat die dezelfde nacht nog was overleden, smeet ik het formulier kwaad en gefrustreerd op de grond. Het was mooi geweest, die neonatal ward.

Donderdag en vrijdag waren gelukkig rustiger. Vrijdag heb ik nog een paar minuten een pasgeborene beademd die het gelukkig snel zelf deed. Ik zou het bijna vergeten, zo snel raak je gewend aan de frequentie van (korte) reanimaties en de Afrikaanse 'het komt wel goed'-houding. Ik ben er nog steeds niet uit of het onwetendheid, onverschilligheid of een combinatie is. Maar het is in ieder geval fijn om te merken dat onze behandelplannen opgevolgd worden, en dat we het gevoel hebben iets bij te dragen. De kleine momenten, zoals het ontslaan van herstelde baby's met blije moeders, maken het het waard. Op naar de volgende maand!

David's Matching Mood Music:
- Joe Bonamassa - Mountain Time
- Delain - Start Swimming
- Arjuna Schiks - Mahesvari

Foto 1: met een gezonde Afrikaanse baby!
Foto 2: het uitzicht van Udzungwa
Foto 3: de waterval waar we bij/onder zwommen
Foto 4: regenboog boven het guesthouse. Het was eigenlijk een dubbele!
Foto 5: thuisbioscoop van vrijdagavond: we keken the A-team!

De pannetjes worden nat!

En de zandwegen. En de 'steriele' operatiedoeken buiten aan de waslijn, of in het gras. Het regent deze week veel. Onderweg naar het ziekenhuis is het dus grote plassen en spetters van passerende motoren en tuktuks ontwijken. Hopelijk zorgt deze 'mango-regen', zoals we hem genoemd hoorden worden, ook voor een snellere rijping van de goddelijke vrucht. Het mangoseizoen begint namelijk pas eind november.

Vorig weekend, toen het nog ruim dertig graden was, hebben we de markt van Ifakara bezocht. De dames gingen op zoek naar mooie stof om jurken van te laten maken. Na een paar stevige onderhandelingen was de mooiste stof binnen. Een lokale man met een naaimachine gaat ermee aan de slag. Ik ben benieuwd naar het resultaat! Bij een groentekraampje vulden we een heel emmertje met tomaten en uien, en ergens anders vonden we avocado's. Zo hadden we voor omgerekend 1 euro ingrediënten voor wat later Jonneke's heerlijke guacamole werd. Mjam!

Deze week stonden Jonneke en ik op de neonatal unit, waar alle pasgeboren baby's terechtkomen. Meest voorkomende diagnosen: prematuriteit, neonatale sepsis (infecties), en aangeboren malaria. Vaak overigens een combinatie van die drie. De unit bestaat uit twee ruimtes, een 'cold room' en een 'hot room'. Die laatste doet dienst als één grote couveuse. Het is er standaard 35+ graden: een echte uitdaging voor mijn deodorant.

Deze baby's zijn nog kwetsbaarder dan de oudere kinderen, en vaak ook zieker. Regelmatig komt er een kind van rond de 28 weken zwangerschap ter wereld. Hop, naar de 'hot room', in een bak naast die schattige drieling, infuus erin (als dat lukt), zuurstofslangetje, antibiotica, en hopen dat het in leven blijft.

Behalve zieke kinderen zijn er ook veel trieste verhalen. Een drie dagen oud kind waarvan de moeder overlijdt. Ouders die geen geld hebben voor pillen. Een kind dat zo geel ziet dat het in Nederland een speciale bloedtransfusie zou krijgen. De andere oplossing, een speciale lamp voor lichttherapie, is niet voor handen. De enige infuusvloeistof met 10% suiker kon een dag niet geleverd worden. Gisteren voelden we bij een kind een rare massa in de buik. Een echo kon niet gemaakt worden, want het kind was zuurstof-behoeftig en er is geen draagbaar zuurstof- of echoapparaat. Tot overmaat van ramp troffen we deze baby vanochtend bij binnenkomst dood aan. '09.15 hours. No heartrate heard, no chest sounds, pupils dilated and unresponsive to light', schreef ik op, terwijl de tranen in m'n ogen brandden.

Gelukkig ook positievere verhalen. Jonneke's geheime agendapunt, vocht-management voor de pasgeborenen, lijkt zijn vruchten af te werpen. We berekenen elke dag de toegenomen vochtbehoefte van de kinderen, en adviseren de resterende hoeveelheid (bij onvoldoende borstvoeding bijvoorbeeld) via infuus of maagsonde bij te voeden. De artsen en het personeel zijn hier nu ook veel meer mee bezig. Daarnaast gaat de Duitse kinderarts Brigitte volgende week een reanimatiecursus geven waarbij Jonneke en ik een aantal stroomschema's gaan aanpassen tot één die voor hier praktisch is, en dat presenteren. Hopelijk hoeven wij daarna ook wat minder sprintjes te trekken vanaf de kinderafdeling!

David's Matching Mood Music:
- Kodaline - Big Bad World
- Metallica - Minus Human
- Green Day - Wake Me Up When September Ends

Foto 1: Met Alpha, heel vriendelijke derdejaars en regelmatige onze tolk
Foto 2: De markt van Ifakara
Foto 3: Kudde koeien onderweg
Foto 4: Tussen de kraampjes
Foto 5: Plassen op de weg naar het ziekenhuis
Foto 6: Zo wordt de lokale flora in toom gehouden, op blote voeten!